Vlaams Minister van Onderwijs, Zuhal Demir, kondigde op 20 December een Smartphoneverbod aan op middelbare scholen vanaf september 2025.

KidsUnplugged verwelkomde het smartphoneverbod in Vlaamse lagere en middelbare scholen als een uitstekende stap die geen moment te vroeg komt. Het verbieden van smartphones op school biedt jongeren de kans om zich beter te concentreren, wat ongetwijfeld zal bijdragen aan hun leerprestaties, sociale ontwikkeling, creativiteit en algemene welzijn. Minder ‘brokkelbrein’, meer focus.

Toch stopt het smartphonegebruik niet aan de schoolpoort. Tieners spenderen gemiddeld 29 uur per week op hun smartphone – meer dan een parttime job – en dit gebeurt grotendeels thuis of in hun vrije tijd.

Daarom blijft onze missie onveranderd: ook buiten school blijft een smartphone een risico voor kinderen jonger dan 14 jaar, of zelfs ouder. Pacten tussen ouders kunnen een cruciale rol spelen om samen grenzen te stellen en groepsdruk te verminderen. Zo maken we het samen makkelijker om ‘nee’ te zeggen en onze kinderen te beschermen.

Vandaag de dag zijn smartphones niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Ze brengen niet alleen nadelen met zich mee, maar ook veel gemak. “Uiteindelijk moet iedereen ermee leren omgaan”, zo luidt het argument vaak. Maar waarom zouden we daar zo vroeg mee moeten beginnen?

We weten dat smartphones verslavend werken en dat bedrijven er alles aan doen om je zo lang mogelijk aan hun apps gekluisterd te houden. Een leger gedragsexperts ontwerpt apps zó dat je hersenen continu dopamine aanmaken. Dopamine is een stofje dat kortstondig gelukkig maakt, maar je wil er altijd méér en méér van — het is verslavend. De werking van dopamine is indringend. Kijk op deze site waar de werking van dopamine en het beloningscentrum in de hersenen in detail wordt uitgelegd. Meer informatie over de precieze werking vind je ook in één van de vragen hieronder.

Waarom zou je je kind hieraan vrijwillig blootstellen als je nog kunt wachten? Je geeft je kind toch ook geen dagelijks slokje wijn om er “later mee te leren omgaan”?

Dat is volledig logisch! Vanaf de middelbare school gaan kinderen vaak alleen naar school. Je wil dat ze zich veilig voelen en je kunnen bereiken indien nodig. Maar daarvoor heb je geen smartphone nodig — een toestel met SIM-kaart zonder internet kan diezelfde functie perfect vervullen. Zo hoef je je kind niet direct met alle gevaren van een smartphone te confronteren.

Bekijk bij ‘alternatieven’ welke andere opties er nog zijn.

Je wil je kind onafhankelijk maken en leren plannen — geweldig! Maar dit kan ook perfect via een computer of laptop thuis. Daarvoor hoef je je kind geen smartphone te geven. Alle organiserende apps hebben een desktopversie. Gebruik die in plaats van een smartphone, waar je snel de controle over kwijtraakt.

Een hallucinant argument dat onlangs werd gebruikt in een artikel over het Australische smartphoneverbod. Smartphones bestaan nog maar iets meer dan tien jaar. Kinderen en jongeren kunnen perfect tijd doorbrengen zonder smartphone, net zoals ze dat al honderden jaren hebben gedaan. We laten een schooldirecteur aan het woord:

“Enkele jaren geleden vroeg de leerlingenraad om versoepeling: of de smartphone ook op de speelplaats mocht. We gingen in gesprek en stemden in. Onze basketveldjes lagen er plots verlaten bij. Leerlingen stonden in groepjes op hun scherm te tikken, hoofd naar beneden. ‘Zombieland’, noemden ze het zelf. Raar maar waar: enkele maanden later klopte de leerlingenraad opnieuw aan. Of we de beslissing wilden terugdraaien, omdat ze misten hoe het vroeger was. De basketveldjes leefden weer op.”

(Smartphone op school: verbieden of niet? – Klasse)

Een smartphone wordt vaak gebruikt om kinderen rustig te houden terwijl een alleenstaande ouder moet koken, werken of andere zaken regelen. Daar willen we zeker geen kritiek op geven; ouders hebben nu al de zware taak om vele ballen tegelijk in de lucht te houden. Toch zijn gewone televisieprogramma’s of films nog altijd een veel beter alternatief dan het gedachteloos scrollen door filmpjes van minder dan een minuut, wat schadelijk kan zijn voor het kinderbrein. Televisie en films bieden een duidelijke verhaallijn, moedigen aan om het verhaal uit te kijken in plaats van telkens weg te klikken en helpen bij het ontwikkelen van emotionele empathie. Dit is absoluut niet te vergelijken met het gebruik van een smartphone. Veel jonge ouders kiezen er dan ook liever voor om hun kind voor de televisie te zetten dan een smartphone in handen te geven.

Ten slotte: verveling is belangrijk en is goed voor de ontwikkeling! Wanneer je kind zich verveelt, stimuleert dat de verbeelding en de creativiteit. Door simpelweg voor zich uit te staren en de wereld te observeren, worden de hersenen van je kind getriggerd om anders te denken. Juist daarom is het goed om ze af en toe de toegang tot internet en televisie te ontzeggen.

Ook als kinderen geen eigen smartphone hebben, geven sommige ouders hun telefoon wel eens aan hun jonge kind, bijvoorbeeld om een spelletje te spelen op restaurant, in de auto, op de bus of thuis. Dat kan een uitzondering zijn, maar het blijft beter om het helemaal niet te doen. Bekijk het advies over schermtijd (niet specifiek voor smartphones) bij kinderen van verschillende leeftijden.

Als je het toch doet, beperk dan strikt wat je kind mag zien en doen. Geef bijvoorbeeld geen onbeperkte toegang tot YouTube, met het eindeloze aanbod van nieuwe filmpjes. Laat je kind ook niet zomaar elk spelletje installeren en controleer altijd de PEGI-leeftijd (parental guidance) van het spel in kwestie. Wees hierin conservatief, want er kunnen verschillen zijn tussen landen.

Ook bij schermgebruik aan tafel is het belangrijk duidelijke afspraken te maken. (Schermpjes aan tafel: wat laat je toe en wat niet? - Libelle Mama).

Door je kind een smartphone te geven, ontzeg je het veel waardevolle leermogelijkheden en sociale interacties in de ‘echte wereld’. Beperk het zoveel mogelijk.

Het is erg onwaarschijnlijk dat je kind enkel de smartphone gebruikt om met vrienden te chatten, maar zelfs als dat het geval is, kan het nog steeds snel problematisch worden. Tieners zijn sterk bezig met hun zelfbeeld en wat anderen van hen denken.

De smartphone, en zelfs ogenschijnlijk onschuldige apps, zorgen voor een constante stroom van emoties: dopamine bij een 'like' of faalangst wanneer je bericht of foto minder reacties krijgt dan dat van iemand anders. Ouders van tieners weten hoe vaak de 'ping' van een smartphone klinkt, en de druk die ontstaat bij de tiener door de (schijnbare) noodzaak om onmiddellijk te reageren. Online ontstaan er groepjes waarin kinderen worden buitengesloten, wat nog meer stress veroorzaakt. Het aantal gevallen van online pesten is dan ook zeer zorgwekkend.

Tegenwoordig is het geen gemakkelijke opgave om tiener te zijn. Het is dan ook niet zonder reden dat Jonathan Haidt spreekt van de 'Generatie Angstoornis'.

Vergeet het maar – zodra je kind 13 wordt, krijgt het (op een Android-telefoon) een melding van Google. Vanaf dat moment mag je kind zelf kiezen of er ouderlijk toezicht is of niet. De reden hiervoor is dat bedrijven geen data mogen verzamelen over kinderen vóór hun 13de zonder het medeweten van de ouders. Daarna zijn ze fair game. Je hebt geen schermtijd controle meer, noch controle op de apps die ze controleren.

Wat betreft sociale media accounts, schrijft de wetgeving in België voor dat kinderen minstens 13 jaar oud moeten zijn om zonder ouderlijke toestemming een account aan te maken. In de praktijk doen ze dit echter vaak al veel eerder, en wel in grote aantallen.

Je hebt al een smartphone beloofd aan je kind wanneer die 12 jaar wordt, maar nu hoor je van KidsUnplugged.Be.
Geen paniek - we hebben een stappenplan uitgedokterd waarbij je die smartphone zo ‘dumb’ als maar kan kan maken, zodat je je kind alsnog kan beschermen: Van SmartPhone naar StartPhone.