De lijst met wetenschappelijke onderzoeken en publicaties in wetenschappelijke tijdschriften over dit thema is enorm uitgebreid. Daarom verwijzen wij naar enkele bronnen, waarin deze onderzoeken zijn opgelijst en/of samengevat.

• In de onderstaande documenten verzamelen Jonathan Haidt (NYU-Stern), Jean Twenge (San Diego State U) en Zach Rausch (NYU-Stern) alle abstracts van gepubliceerde research artikels:
  - Adolescent mood disorders since 2010: A collaborative review. In dit document worden de basisbevindingen en grafieken weergegeven over de veranderingen in de geestelijke gezondheid van tieners sinds 2010.
  - Social Media and Mental Health: A Collaborative Review. Dit document legt al het onderzoek uit dat sociale media koppelt aan de grote toename van stemmingsstoornissen, zelfbeschadiging en zelfmoord die in het eerste document worden getoond. We zoeken naar bewijs van beide kanten.

• References, clips and notes on the impact of problematic screenuse of children and adolescents.
  Theo Compernolle  (Formerly Professor at the Free University of Amsterdam, Suez Chair in Leadership and Personal Development at the Solvay Business School of the Université Libre de Bruxelles, Adjunct Professor at the INSEAD, Visiting Professor at the Vlerick School for Management and TIAS, department head at the Psychiatric Clinic Triversum and at the Katholieke Universiteit Leuven, University Hospital, fellow at the University of Pennsylvania, resident at the Universities of Leiden and Amsterdam) verzamelt referenties en ook nieuwe publicaties in dit Google Doc. Nog meer referenties vind je op zijn website.

• Prof. Theo Compernolle stelt in dit document dat schade door digitale media nauwelijks te bewijzen is, maar hoogstwaarschijnlijk is.

• In de discussie over de al dan niet bestaande correlatie tussen al deze problematieken en smartphonegebruik, halen we graag dit citaat uit de studie ‘Schermgeluk en schermverdriet, de invloed van social media op de mentale gezondheid van jongeren‘ uit de UNICEF essay-reeks ‘Kinderrechten in de digitale wereld’ uit 2024 aan:
  “Tot slot, in dit essay hebben we benadrukt dat zeker niet alle kinderen en jongeren schade ondervinden van de risico’s die zijn geïdentificeerd door de OECD. Desalniettemin is het belangrijk om het voorzorgsbeginsel toe te passen als het gaat om minderjarigen, het ‘precautionary principle’. Dat principe houdt in dat het feit dat het gebruik van platforms schade kán veroorzaken bij minderjarigen voldoende rechtvaardiging moet zijn om maatregelen te nemen om dergelijke schade te voorkomen of te beperken.
  Om de mentale gezondheid van kinderen en jongeren te waarborgen, is aandacht en betrokkenheid van ouders, scholen, docenten en overheden noodzakelijk. Maar ook platforms moeten zich daadwerkelijk inzetten om minderjarigen te stimuleren tot bewust, gecontroleerd en veilig socialmediagebruik.“

Over de impact van smartphones en sociale media op kinderen en jongeren:

• The anxious generation (ENG). Generatie angststoornis (NDL vert). Jonathan Haidt.
  Sociaal psycholoog Jonathan Haidt laat zien dat de opkomst van de smartphone en sociale media hebben geleid tot een enorme stijging in het aantal mentale problemen onder tieners en jongeren, zoals angststoornissen, depressies en zelfmutilatie. Het boek roept op tot collectieve actie en beschrijft concrete stappen die ouders, leraren, scholen, techbedrijven en overheden kunnen nemen om deze epidemie van psychische aandoeningen te stoppen. 

• iGen. Jean Twenge.
  Why Today's Super-Connected Kids Are Growing Up Less Rebellious, More Tolerant, Less Happy--and Completely Unprepared for Adulthood--and What That Means for the Rest of Us.

• Ontketen het brein van je kind.Theo Compernolle.
  Dit boek biedt een onderbouwd én praktisch antwoord op vragen zoals: Is het aantal uren dat je kind met een schermpje bezig is wel normaal? Hindert gamen en gebruik van sociale media het leervermogen van je kind? En hoe kun je je kinderen beschermen tegen overmatig gebruik van digitale media? Auteur Theo Compernolle beschrijft niet alleen wat de beste aanpak is, hij legt ook uit waarom. Want als mensen begrijpen hoe ze het brein van hun kinderen kunnen bevrijden, zullen ze veel beter hun eigen creatieve oplossingen kunnen bedenken.

• Hold on to your kids (ENG). Laat je kind niet los (NDL vert).Gordon Neufeld en Gabor Maté.
  Voor velen voelt ouderschap niet meer als vanzelfsprekend aan. Kinderen lijken ook minder aan te nemen van volwassenen en hebben minder ontzag voor ouders en andere opvoeders. Vaak nemen leeftijdgenoten de belangrijkste plaats in hun leven in. Zij zijn de nieuwe referentie van onze kinderen bij het vormen van hun gedrag, identiteit, normen en waarden. Dit alles wordt nog versterkt door de alomtegenwoordige sociale media. Kinderen raken daardoor in de war en de hechtheid van het gezin wordt ondergraven. In Laat je kind niet los legt dr. Neufeld uit hoe deze oriëntatie op leeftijdgenoten de natuurlijke leiderschapsrol van de opvoeders, die kinderen nodig hebben om zich ten volle te ontplooien en van hen te leren, ondermijnt. Hij legt uit hoe je moeilijke situaties aanpakt en hoe je de relatie met je kinderen kunt versterken of herstellen. Een kind moet zijn ouders vertrouwen en op hen kunnen leunen totdat het zelf een eigen persoon is geworden. Ouders moeten daarom weten hoe ze dat vertrouwen krijgen.

Over hoe onze hersenen werken, waarom we geen aandacht meer kunnen houden en de rol die digitale media hierin spelen:

• Stolen focus (ENG). De aandacht verloren (NDL vert). Johann Hari.

• Ontketen je brein. Theo Compernolle.

• Breinrust. Inge Declercq.

• Focus is het nieuwe goud. Elke Geraerts.

• The Social Dilemma, een Netflix-documentaire, ontbloot het systeem achter sociale media, toegelicht door de makers van de algoritmen die achter je kliks en likes schuilgaan. 

• Jonathan Haidt: Smartphones vs. smart kids

• Zombies achter het scherm. De Nederlandse baby-breinspecialist Marion van den Heuvel en de Belgische kinderpsychiater Theo Compernolle analyseren de impact van de tablet op het gedrag van peuters.

• De Wonderjaren. Still face experiment. De Belgische kinderpsychiater Binu Singh heeft het bekende still face experiment herhaald. Nu niet alleen met de ouder die uit contact gaat door geen oogcontact en geen mimiek meer te vertonen maar nu ook met de ouder die uit contact gaat door alle aandacht op zijn of haar telefoon te richten. 

• Schermstrijd, reeks op  NPO. Van alle jongeren zegt 62% verslaafd te zijn aan hun smartphone. Journalist Doortje Smithuijsen duikt in onze digitale gewoontes. Samen met experts en zeven jongeren die de uitdaging aan gaan om hun telefoon een week lang weg te leggen, gaat ze op zoek naar antwoorden op de prangende vraag: zijn we massaal telefoonverslaafd?

• Likes, scrollen en algoritmes, dit doen social media met een tienerbrein, RTL-nieuws.

• Pass the salt. Hilarisch filmpje over het kapen van onze aandacht aan tafel.

• In februari 2025 organiseerden we een webinar met neuropsychiaterr prof. Theo Compernolle en psychopedagoge Marie Loop over wat smartphones met tienerbreinen doen.

• Free the anxious generation. Jonathan Haidt.Nieuw onderzoek en nieuwe ideeën worden verzameld in zijn Substack.

• The Centre for Humane Technology, een organisatie die zich inzet om de epidemie van menselijke verslaving aan smartphones, technologie en sociale media te verlichten, biedt veel nuttige tips on how to lessen your device’s addictive power.

• Scrollen is als een zakje drugs. Theo Compernolle.

• Aanbevelingen van de expertencommissie in Frankrijk april 2024.
  Een commissie van Franse wetenschappers is met verregaande adviezen gekomen over het gebruik van sociale media door kinderen. In essentie moeten kinderen veel minder vaak achter schermen zitten en pas op latere leeftijd sociale media gaan gebruiken. Het rapport van deskundigen is aan president Macron overhandigd. Die had zelf om het advies gevraagd, om ouders “handvaten te geven” voor het onlinegedrag van hun kinderen.

  • Korte samenvatting in NL en FR: 
    Geen sociale media voor kinderen onder de 15 jaar, geen smartphone tot 13 jaar, geen mobiele telefoon tot 11 jaar, geen schermen zonder ouderlijk toezicht tot 6 jaar, helemaal geen schermen tot 3 jaar, na 15 jaar enkel toegang tot “ethische” sociale media. 

  • Volledige tekst

• Resolutie van het Europees Parlement van 12 december 2023 over verslavend ontwerp van onlinediensten en consumentenbescherming op de interne markt van de EU. 

• The Digital Fairness Act. 17 September 2024 - In de missiebrief aan de kandidaat-commissaris voor Democratie, Justitie en de Rechtsstaat verwijst voorzitter von der Leyen naar de noodzaak om “een Digital Fairness Act te ontwikkelen om onethische technieken en commerciële praktijken aan te pakken die verband houden met dark patterns, marketing door influencers op sociale media, het verslavende ontwerp van digitale producten en online profilering, met name wanneer de kwetsbaarheden van consumenten worden uitgebuit voor commerciële doeleinden”.

• ‘Each year you delay giving a phone is a big win’: Maatregelen uit andere landen.

• Het UNESCO 2023 Global Education Monitoring Report over technologie en onderwijs onderzoekt onderwijsuitdagingen waarvoor het juiste gebruik van technologie oplossingen kan bieden (toegang, gelijkheid en inclusie; kwaliteit; technologische vooruitgang; systeembeheer), terwijl wordt erkend dat veel voorgestelde oplossingen ook schadelijk kunnen zijn. Er is weinig robuust bewijs over de toegevoegde waarde van digitale technologie in het onderwijs. Veel van het bewijs komt van degenen die het proberen te verkopen. Samenvatting.

• Maatschappelijke oorzaken en gevolgen van verkeerd schermgebruik of hoe en waarom digitale media ons brein in de boeien slaan. Theo Compernolle.

• De treurige mythe van hyperonline, multitaskende kinderen.Theo Compernolle.

• Sociale media is ongeschikt voor kinderen. Nederlandse consumentenbond.

• Iers experiment: geen mobiele telefoon voor kinderen. Over het Ierse dorp Greystones, die als eersten een smartphonepact met het volledige dorp (!) sloten.

• De Child Online Safety Index (COSI) toont aan dat bijna 70% van de kinderen en adolescenten het afgelopen jaar is blootgesteld aan ten minste één cyberrisico. Aanhoudend hoge blootstellingsgraad markeert een 'cyberpandemie' voor de online veiligheid van kinderen. Cyberrisico's variëren op basis van leeftijd, maar omvatten blootstelling aan riskante content en contact, pesten en overmatig gebruik van technologie.

• Facebook Papers, een reeks documenten die gelekt werd door klokkenluider Frances Haugen, staan boordevol onthullingen. Het bedrijf was volledig op de hoogte van zijn rol bij het verspreiden van valse informatie en woede veroorzakende content. Facebook wist dat zijn bedrijfsonderdeel Instagram een negatieve invloed heeft op de mentale gezondheid van tieners. Het bedrijf wist ook dat ze een rol speelden bij het aanwakkeren van geweld in ontwikkelingslanden. 

• Cybercrime (informatie uit het Verenigd Koninkrijk)

  • Veel tieners raken per ongeluk betrokken bij cybercriminaliteit, omdat ze de grens tussen ethische en onethische activiteiten overschrijden.

  • Eén op de vijf kinderen blijkt online illegale activiteiten te ondernemen. De National Crime Agency roept ouders en leraren op om jongeren te helpen de implicaties van hun online gedrag te begrijpen, en roept daarmee zorgen op over de toename van cybercriminaliteit.